Kostendekkendheid Belastingen en Retributies

Toelichting Rioolheffing

Bij het vaststellen van het programma Water en Riolering 2026-2030 is een kostendaling verwacht van 0,830 miljoen euro (1,6%) in 2026 ten opzichte van 2025. Deze verlaging, ondanks inflatiecorrectie, heeft met name te maken met een correctie voor planningsoptimisme, waarbij meer realisatie is ingepland dan naar reëel kan worden gerealiseerd. Door deze correctie dalen de directe kosten met 2,7%.

Toelichting AfvalstoffenheffingDe actualisatie in 2026 gaat uit van een stijging van het aantal gezinshuishoudens met 1.850 naar 165.300. Daarbij zijn een aantal ontwikkelingen die leiden tot een stijging van de kosten. Het tarief van de afvalstoffenheffing stijgt met 10,6%. De ontwikkelingen zijn:

• Een toename van de kosten taakveld als gevolg van de uitvoering van de Grondstoffennota 2020 , denk hierbij aan de uitrol van inzamelcontainers voor groente, fruit en etensresten (GFE) in de openbare ruimte, en de gebiedsaanpak voor afvalinzameling in de binnenstad;
• Tevens een toename van de afvalverwerkingskosten. Naast de afvalstoffenbelasting wordt vanaf dit jaar ook de CO ₂ -belasting ingevoerd op te verbranden tonnen restafval;
• Vertraging in de aanbesteding van nieuwe voertuigen heeft tot een verdere veroudering van het toch al verouderde wagenpark geleid, met als gevolg een stijging van de hiermee verbonden onderhouds- en inhuurkosten, zichtbaar in de transport- en inzamelkosten.

Toelichting Leges Huwelijk en partnerschap
De leges voor huwelijk en partnerschap bestaan uit onder andere een eenvoudig huwelijk, flits- en baliehuwelijk en een regulier huwelijk. De tarieven verschillen afhankelijk van het gekozen tijdstip en de locatie.
In 2025 was de kostendekkendheid 76% en in 2026 komt de kostendekkendheid uit op 77%. De lichte stijging komt doordat de tarieven van de eenvoudige huwelijken zijn verhoogd conform besluitvorming in de voorjaarsnota 2024 - pag. 55. Daarin is opgenomen dat het streven is om te komen tot een maximale kostendekkendheid. De verwachting is dat de aantallen vooralsnog ook in 2026 gelijk blijven.

Toelichting Uittreksel en afschriften
De leges voor uittreksels en afschriften bestaan uit onder andere het verstrekken van stukken of uittreksels en afschriften. In sommige gevallen zijn er vastgestelde maximumtarieven vanuit het Rijk voorgeschreven. Denk aan onder meer de Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG). De leges zijn opgebouwd uit de kosten die de gemeente moet maken voor deze dienstverlening. Het uitgangspunt is dat de totale kosten worden gedekt uit de totale legesopbrengsten.
De geraamde baten en lasten stijgen in 2026 evenredig ten opzichte van 2025 waarbij we vooralsnog ook in 2026 uitgaan van ongeveer dezelfde aantallen als in 2025.

Toelichting Reisdocumenten
De leges reisdocumenten bestaan uit de leges voor onder meer het afgeven van reisdocumenten. Voor deze tarieven geldt een door het Rijk vastgesteld maximumtarief. Het uitgangspunt is dat de totale kosten worden gedekt uit de totale legesopbrengsten.
De geraamde baten en lasten dalen in 2026 evenredig ten opzichte van 2025. Dit komt omdat we de begroting in 2025 incidenteel hebben opgehoogd, zie eerste bestuursrapportage 2025 - pag. 75, vanwege een hogere stijging dan begroot door de verandering van de geldigheidsduur van paspoorten en ID-kaarten van vijf naar tien jaar.

Toelichting Rijbewijzen
De leges rijbewijzen bestaan uit de leges voor onder meer het afgeven van rijbewijzen. Voor deze tarieven geldt een door het Rijk vastgesteld maximumtarief. Uitgangspunt is dat de totale kosten worden gedekt uit de totale legesopbrengsten.
e geraamde baten en lasten stijgen in 2026 evenredig ten opzichte van 2025, waarbij we vooralsnog ook in 2026 uitgaan van ongeveer dezelfde aantallen als in 2025.

Toelichting Leges Mobiliteits- en parkeergedrag
De leges voor Duurzame Bereikbaarheid bestaan uit de leges voor het in behandeling nemen van aanvragen gehandicaptenparkeerfaciliteiten (Europese gehandicaptenparkeerkaart, parkeerplaats bij het woon-, werk- of studieadres) en aanvragen taxivergunning.

De totale kostendekkendheid van het programma Duurzame bereikbaarheid wordt beïnvloed door de lagere kostendekkendheid van de leges gehandicaptenparkeerfaciliteiten (22%). De lasten worden voor deze doelgroep zo beperkt mogelijk gehouden. Daarmee daalt de totale kostendekkendheid van deze legesgroep van 28% in 2025 naar 24% in 2026.

Toelichting Vergunningen Openbare Ruimte
Het gaat om vergunningen voor onder meer het leggen van kabels en leidingen, standplaatsen, verkeersontheffingen, inname openbare grond en ontheffing milieuzone. 

De geraamde baten en lasten stijgen in 2026 ten opzichte van 2025, omdat de kosten in verhouding sterker stijgen dan de baten daalt de kostendekkendheid van 101% in 2025 naar 86% in 2026. De dalende kostendekkendheid wordt veroorzaakt door de legesgroepen ontheffingen bereikbaarheid en ontheffingen milieuzone. Bij de ontheffingen bereikbaarheid is rekening gehouden met hogere aantallen bij de langdurige en complexe ontheffingen in de binnenstad die in verhouding minder kostendekkend zijn. Bij de ontheffingen Milieuzone is er rekening mee gehouden dat de incidentele dagontheffingen overgaan naar de RDW. Er blijven met name de langdurige ontheffingen over die meer inzet vergen.

Toelichting Evenementen
De leges voor evenementen bestaan uit onder andere het in behandeling nemen van aanvragen voor een vergunning voor binnen- en buitenevenementen, aanvragen tap-ontheffing en uit de leges voor het uitvoeren van geluidsmetingen. 

De raad heeft besloten om de leges voor evenementen in drie stappen te verhogen, met als doel om in 2027 een maximale kostendekkendheid te bereiken (zie voorjaarsnota 2024, pag. 55). In 2025 zijn de tarieven voor grote en zeer grote evenementen verhoogd met het inflatiepercentage plus 90% extra. Voor 2026 is geen verdere tariefstijging begroot, omdat het tekort dan wordt gedekt uit algemene middelen. Hoewel de geraamde lasten en baten in 2026 toenemen ten opzichte van 2025, blijft de kostendekkendheid daarmee op het niveau van 2025, namelijk 51%. Om te voorkomen dat de evenementenleges te sterk moeten stijgen — met het risico dat er minder evenementen in Utrecht georganiseerd worden — is € 638.000 uitgetrokken om de kosten te dekken.

Toelichting Begraafplaatsrechten
De leges voor begraafplaatsrechten bestaan uit onder andere het afnemen van begraafplaatsrechten, het beheer en het onderhoud daarvan.  

De geraamde baten en lasten stijgen in 2026 ten opzichte van 2025. De kostendekkendheid was in 2025 94% en in 2026 komt deze uit op 96%. De tarieven zijn conform de voorjaarsnota verhoogd met 2,2%.

Toelichting Brug- schut- en havengelden
De leges voor brug- schut- en havengelden bestaan uit de leges waarbij een recht wordt geheven voor het buiten diensturen openen van bruggen, voor het gebruik van de sluis en voor het gebruik van de haven (zijnde alle wateren binnen de gemeente), die in beheer of onderhoud zijn bij de gemeente.  

De geraamde baten en lasten stijgen in 2026 evenredig ten opzichte van 2025. Conform de voorjaarsnota zijn deze verhoogd met het indexeringspercentage voor belastingen en heffingen van 2,2%. Hierdoor blijft de kostendekkingsgraad, net als in 2025, op 67%. Momenteel wordt een voorstel uitgewerkt dat voorziet in een verdere verhoging van de tarieven, met als doel een zo hoog mogelijke kostendekkingsgraad te realiseren.

Toelichting Marktgelden
Onder de naam marktgeld wordt een recht geheven voor het innemen van een standplaats op de in de Marktverordening Utrecht 2017 aangewezen markten en marktdagen en voor het door de gemeente verlenen van diensten verband houdende met de wachtlijst voor een standplaats op de wijk- en warenmarkten. Het marktgeld wordt geheven van degene aan wie de vergunning tot het innemen van een standplaats op de markt is verleend dan wel degene die het verzoek om inschrijving of verlenging op de wachtlijst heeft gedaan. Het tarief voor het innemen van een standplaats is afhankelijk van de locatie in de stad waar de markt plaats vindt, de grootte van de ingenomen standplaats en het al dan niet tijdelijk zijn van de standplaats.

De geraamde baten en lasten voor 2026 stijgen ten opzichte van 2025. De stijging van de baten komt door de tarieftoename conform het voorstel uit de Voorjaarsnota 2025. De geraamde baten stijgen met 2,2%. Hierdoor komt de kostendekkendheid uit op 86%. Voor dit jaar verwachten we een verbeterde kostendekkendheid, enerzijds door verhoogde inkomsten als gevolg van een optimalisering in de berekening van de door ondernemers ingenomen ruimte op de markt (toename) en anderzijds ontwikkelingen in de personele bezetting (afname).

Toelichting Vergunning voetbalwedstrijden
Het gaat om leges voor het in behandeling nemen van een aanvraag voor een vergunning voor het (doen) houden van een betaald voetbalwedstrijd.

De afgelopen periode is er meer capaciteit nodig geweest op het voetbaldossier, maar deze inzet verdisconteren we (nog) niet in de leges aan FC Utrecht. In vergelijking met andere grote steden zijn de leges in Utrecht al relatief hoog. We verhogen de leges in 2026 met de prijsindex van 2,2%. Hierdoor stijgen de leges 2.474 euro naar 2.528 euro. Bij het berekenen van de opbrengsten is uitgegaan van 17 vergunningen.

Toelichting Horeca
De leges voor horeca bestaan uit leges voor het in behandeling nemen van vergunningaanvragen (in het kader van de Alcoholwet, Verordening horeca gemeente Utrecht, een combinatie van beide, met of zonder terras), aanvragen wijziging inrichting en aanvragen wijziging leidinggevende.  

De raad heeft besloten om de leges voor horeca in drie stappen te verhogen om in 2027 te streven naar maximale kostendekkendheid. Hierdoor worden de tarieven met het inflatiepercentage plus 8% extra verhoogd. De tarieftoename is niet direct zichtbaar in de kostendekkendheid vanwege een daling in het aantal aanvragen. De kostendekkendheid gaat van 73% in 2025 naar 74% in 2026.

Toelichting Gokken
De leges voor gokken bestaan onder andere de aanwezigheid van speelautomaten, speelautomatenhallen, loterij, bingo en rad van avontuur.  

De geraamde baten en lasten voor 2026 stijgen ten opzichte van het voorgaande jaar. De verwachting dat het aantal afgegeven vergunningen voor 2026 hoger uitvalt dan in 2025. De kostendekkendheid stijgt van 100% in 2025 naar 104% in 2026.

Toelichting Sekswerk
De leges voor sekswerken bestaan uit onder andere het verkrijgen of wijzigen van een vergunning van een seksbedrijf of escortbedrijf en het aanvragen van een darkroom bij een horecabedrijf of bij een evenement. 
 
De geraamde baten en lasten voor 2026 stijgen evenredig ten opzichte van 2025. Daarmee blijft de kostendekkendheid gelijk aan het voorgaande jaar en komt het uit op 100%.

Toelichting Exploitatievergunning
Onder de leges van een exploitatievergunning vallen vergunningaanvragen die via een aanwijzingsbesluit onder de vergunningplicht vallen in het kader van ondermijning. Om de kosten voor ondernemers zo laag mogelijk te houden is gekozen dit tarief niet kostendekkend te maken. 

De geraamde baten en lasten voor 2026 stijgen evenredig ten opzichte van 2025. Daarmee blijft de kostendekkendheid ongeveer gelijk aan vorig jaar (6%) en komt uit op 7% voor 2026.

Toelichting Woonruimtezaken
Het gaat hier om leges voor onttrekking, samenvoeging, omzetting en woning vorming, splitsing, opkoopbescherming en verklaring bestemming en gebruik. 

De totaal geraamde baten en lasten voor 2026 stijgen ten opzichte van het voorgaande jaar. Dit komt met name door een verwachte toename van de vergunningsaanvragen voor kadastrale splitsingen. De kostendekkendheid stijgt van 98% in 2025 naar 99% in 2026.

Toelichting Leges Omgevingsvergunning

De geraamde lasten voor 2026 stijgen ten opzichte van het voorgaande jaar omdat rekening is gehouden met de aangepaste werkwijze onder de Omgevingswet die meer tijd per aanvraag vergt. Vanwege de netcongestie verwachten we minder vergunningsaanvragen voor grote bouwprojecten wat nadelige gevolgen voor de opbrengsten heeft. Daarom is er bij de Voorjaarsnota 2025 (pag. 11) besloten om de dalende opbrengsten te compenseren door algemene middelen beschikbaar te stellen, circa 2 miljoen euro.