Leefomgeving en ondergrond

Utrecht werkt aan het verbeteren van lucht- en geluidkwaliteit en een gezonde, veilige leefomgeving en ondergrond.

Beleidskader

Deze doelstelling komt voort uit onderstaande beleidsdocumenten:

Voor deze doelstelling is nieuw beleid in de maak: Op 13 mei 2025 heeft het college de Beleidsnota Ondergrond aan de raad verstuurd. De Beleidsnota Ondergrond bevat het beleid voor het aanbrengen van de balans tussen benutten, beheren, beter maken en beschermen van de ondergrond.

Effectindicatoren

We gebruiken de volgende indicatoren om te meten waar we staan. Toelichting op de indicatoren kunt u terugvinden in de webversie van de programmabegroting 2026 .

Uitgebreidere informatie over indicatoren die betrekking hebben op deze doelstelling is te vinden:

• Duurzaamheidsverslag
• Inwonersenquête
• Beleidsnota Geluid en Trillingen
• Monitoringsrapportage Luchtkwaliteit
• Beleidsnota Luchtkwaliteit

Activiteiten

Om onze doelstelling te bereiken, gaan wij het volgende doen:

Nieuwe activiteiten in het begrotingsjaar

Geluid en trillingen:

• We voeren het actieplan en het uitvoeringsprogramma Geluid en Trillingen uit.
• We onderzoeken in G4-verband de mogelijkheden voor handhaving van lawaaiige motorvoertuigen.
• We betrekken bewoners bij het uitvoeren van geluidsmetingen (citizen science).

Luchtkwaliteit, stikstofdepositie, emissieloos vervoer en emissieloos bouwen:

• We voeren de luchtmaatregelen uit de beleidsnota en het uitvoeringsprogramma 'Gezonde lucht voor iedereen’ uit.
• We hogen per 1 januari 2026 de zero Emissie-eis voor machines in gemeentelijke projecten op voor alle machines < 37 kW motorvermogen (Gereed in Q1 2026).
• We toetsen bouwplannen in de stad aan een stadsbreed BLVC-kader, dat zich richt op minder ritten in bouwlogistiek.
• We zoeken naar mogelijkheden voor meer laadpleinen en –voorzieningen voor bouw en (bouw)logistiek

Bodem en Ondergrond:

• We voeren de beleidsnota Ondergrond (inclusief loodnormering) uit door te adviseren bij initiatieven en bij ruimtelijke ontwikkelingen onder andere via een quick-scan.
• We maken een gemeentelijke webpagina waarin inwoners geïnformeerd worden over mogelijke risico’s van lood in de ondergrond en hoe deze te beperken (Gereed in Q1 2026).
• Bodemenergie wordt integraal meegenomen in de nieuwe beleidsnota Warmte en het uitvoeringsprogramma (Warmteprogramma 2026). We blijven adviseren in de gebiedsteams, de opgave energietransitie en via de projecten.
• We voeren met rijkssubsidie (SPUK) onderzoek uit naar de bodemgezondheid in het Griftpark en Nedereindse Plas (Gereed in Q4 2026).
• We beheren en zien toe op de kwaliteit van de aan de Omgevingsdienst Utrecht overgedragen wettelijke en daarmee gerelateerde taken, inclusief het archiveren van rapportages.
• We stimuleren breed gebruik (binnen de gemeente Utrecht en ook andere gemeenten en provincies) via Platform ISOR van het 3D-model van de ondergrond als planologisch instrument om ondergrond in projecten laagdrempelig en integraal mee te nemen.
• We actualiseren het gebiedsplan Gebiedsgericht Grondwaterbeheer naar een uitvoeringsprogramma, daarin monitoren we de kwaliteit van het grondwater in het 1e en 2e watervoerend pakket en we gebruiken het nieuwe Geohydrologisch model en het 3D model van het ondergrond (Gereed in Q4 2026).

Activiteiten die we niet meer doen

• We maken geen uitvoeringsprogramma naar aanleiding van de Beleidsnota Ondergrond.
• Als gevolg van de hervormingsbezuinigingen adviseren wij alleen nog in de projecten zelf over toekomstbestendige oplossingen in de ondergrond.
• We adviseren incidenteel over bodemenergie, op basis van rijksmiddelen (SPUKS)(Voorjaarsnota 2025)
• We maken geen beleid op het gebied van bodembiodiversiteit door bezuinigingen (Voorjaarsnota 2024).

• We actualiseren het bestaand beleid op het gebied van PFAS en lood niet meer door bezuinigingen (Voorjaarsnota 2024).

Activiteiten die we blijven doen en/of anders gaan doen

• We blijven adviseren over milieu-aspecten bij ruimtelijke ontwikkelingen waarbij we ambities op projectniveau integraal afwegen.
• We maken jaarlijks het Duurzaamheidsverslag.

Geluid en trillingen:

• Bij ruimtelijke ontwikkelingen stellen we compenserende voorwaarden, zoals geluidluwe gevels en rustige buitenruimten.
• We streven naar een maximaal geluidsniveau van 63 dB, strenger dan de wet voorschrijft, bij nieuwe woningbouwontwikkelingen (met uitzondering van flexwonen) langs gemeentelijke wegen en spoorwegen. Ook stellen we grenswaarden aan trillingen bij nieuwe woningen langs het spoor.
• We verbeteren bestaande geluidsknelpunten met maatregelen zoals het aanleggen van stiller asfalt, het verlagen van de maximumsnelheid van het wegverkeer en de aanleg van meer groen.
• We voeren geluidsaneringsprojecten uit die onder de ‘sanering verkeerslawaai’-regeling van het ministerie van I&W vallen. Op kosten van de Rijksoverheid voorzien we woningen die daarvoor in aanmerking komen van geluidisolatie.

Omgevingsveiligheid:

• We vullen het Register Externe Veiligheid als vervanger van de landelijke Risicokaart.

Luchtkwaliteit, stikstofdepositie, emissieloos vervoer en emissieloos bouwen:

• We voeren luchtkwaliteitsmaatregelen (op het gebied van milieu- en nul-emissiezones, bouwwerktuigen en houtstook) uit waarmee we voortdurend de emissies van vervuilende stoffen verminderen, en monitoren de effecten van onze maatregelen via berekeningen en metingen.
• We werken landelijk samen in het Schone Lucht Akkoord, met focus op verschoning van de mobiliteit, binnenvaart en mobiele (bouw)werktuigen, en vermindering van houtstookemissies.
• We zetten voor bouw en sloop zoveel mogelijk in op emissieloos materieel om zo emissies in de bouwfase zo laag mogelijk te houden.
• We stimuleren en faciliteren de transitie naar emissieloos vervoer door datagestuurd (op basis van de bezetting van de bestaande laadpalen) oplaadinfrastructuur bij te plaatsen, voor personen, logistiek en voor taxi’s.
• In de Nationale en Regionale Agenda's Laadinfrastructuur (NAL en RAL) werken we nauw samen met de andere G4-steden.

• We zien toe op Utrechtse bouwplaatsen op het verbod op het inzetten van verouderde dieselmachines.
• We voeren de verdere inkoopmaatregelen uit die horen bij de routekaart van het landelijke convenant Schoon en Emissieloos Bouwen.

Bodem en ondergrond:

• We blijven projecten uitvoeren met daarin historische spoedlocaties, gebiedsgericht grondwaterbeheer, nazorg, lood, PFAS, toevalsvondsten in het kader van de SPUK bodem 2024-2030.
• We beoordelen omgevingsvergunningen via het omgevingsproces.
• We voeren wettelijke taken uit, die bestaan uit het geven van publieksinformatie, het actueel houden van registraties, kaarten en data, het uitvoeren van het overgangsrecht Wbb, het zorgdragen voor actuele toepasbare regels rondom bodem in het Omgevingsplan.
• We voeren nazorgactiviteiten uit voor Nedereindse Plas en Griftpark en doen onderzoeken op historische spoedlocaties (via SPUK) en bouwen de nazorg af waar mogelijk.
• We temporiseren het implementeren van planregels èn bruidsschatregels rondom bodem in het Omgevingsplan.
• We temporiseren de doorontwikkeling van het 3D ondergrondmodel.
• We vragen aanvullend SPUK bodem budget aan bij het Rijk (Ministerie I&W).
• We vragen jaarlijks een bijdrage van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) op basis van de suppletieregeling ontplofbare oorlogsresten.

Financiën Leefomgeving en ondergrond

Beïnvloedbaarheid

De grafiek hieronder laat zien welk percentage van de lasten van deze doelstelling beïnvloedbaar is.

De lasten binnen deze doelstelling zijn maar deels beïnvloedbaar, omdat dit grotendeels betrekking heeft op wettelijke taken. Lucht, Geluid, Trillingen en Omgevingsveiligheid betreft een mix van beleidsinzet, monitoring, advisering en verantwoording op de genoemde onderdelen en andere milieuaspecten (PFAS, Stikstof, bestrijdingsmiddelen). Dit in samenhang met het product Aanpak Luchtkwaliteit en Emissieloos vervoer waar diverse maatregelen op het gebied van Luchtkwaliteit worden uitgevoerd. Het budget voor bodemverontreiniging is beperkt beïnvloedbaar. De bekostiging van deze taak wordt op dit moment grotendeels via (incidentele) subsidies toegekend.