Onzekerheid inkomsten Rijk blijft bestaan
De afgelopen begrotingen en jaarrekeningen zijn onafgebroken gedomineerd door de onzekerheid ten aanzien van de ontwikkeling van het gemeentefonds, de afbouw van de specifieke uitkeringen en de bekostiging van de alsmaar stijgende uitgaven, onder andere in de WMO en de Jeugdzorg. In de voorjaarsnota’s van 2024 en opnieuw in 2025 is door middel van een omvangrijk pakket aan financiële bijsturingen geprobeerd te anticiperen op de gevolgen van deze onzekerheid.
Deze maatregelen verminderen de flexibiliteit van de begroting om bij te kunnen sturen bij tegenvallers. Dit kan structurele gevolgen hebben zoals ook blijkt uit de volgende alinea.
Beoordeling financiële positie
De gemeente Utrecht staat er voor begrotingsjaar 2026 voldoende voor. Bij de woonlasten is er weinig ruimte om financiële tegenvallers op te vangen, De overige kengetallen kunnen als voldoende of goed worden beoordeeld hoewel de solvabiliteit de ondergrens van de signaalwaarde nadert. Zie hoofdstuk kengetallen voor een uitleg per kengetal.
Net als vrijwel alle andere gemeenten heeft Utrecht een kwetsbaarheid in de toekomst doordat de Rijksmiddelen teruglopen. We zien op de middellange termijn een verslechtering van de financiële positie. Het structureel saldo laat na 2027 een negatief saldo zien van -0,1%. Dit saldo loopt bij vele gemeenten hard terug en benadrukt het belang van de druk op het Rijk om te komen met voldoende structurele middelen voor de uitvoering van de taken laat zien.
Uitbreiding van de belastingcapaciteit met eenpersoonshuishoudens
Vanaf de programmabegroting 2026 neemt de gemeente in aanvulling op de gebruikelijke kengetallen ook de belastingcapaciteit voor eenpersoonshuishoudens op. Daarmee wordt niet alleen inzicht gegeven in de lastenontwikkeling voor meerpersoonshuishoudens, maar ook voor alleenstaanden. Zo ontstaat een vollediger en beter vergelijkbaar beeld van de woonlasten binnen de gemeente.
Ontwikkeling van het weerstandsvermogen
Zowel de beschikbare weerstandscapaciteit als de benodigde weerstandscapaciteit zijn licht gedaald waardoor het weerstandsvermogen, dat wil zeggen de ratio waarin de beschikbare weerstandscapaciteit wordt gedeeld door de benodigde weerstandscapaciteit vrijwel gelijk is gebleven ten opzichte van de Jaarrekening 2024.
De benodigde weerstandscapaciteit is ten opzichte van de jaarrekening 2024 met 0,2 miljoen euro gestegen van 86,7 miljoen euro naar 86,9 miljoen euro. Dit is het gevolg van een veranderd risicoprofiel van enkele grotere risico's en betere beheersmaatregelen waardoor over de hele linie het risicobedrag vrijwel gelijk is gebleven.
De algemene reserve is ook vrijwel gelijk gebleven, maar de onbenutte belastingcapaciteit is nu al enkele jaren op rij aan het afnemen, bijdragende aan een toenemende kwetsbaarheid van de financiële positie van de gemeente.
Het financiële risicoprofiel is ten opzichte van de jaarrekening 2024 weinig veranderd, maar onderling hebben verschuivingen plaatsgevonden. Zie voor de top-10 risico's het hoofdstuk weerstandsvermogen. De belangrijkste wijziging in de top-10 risico’s is:
- Nieuw risico in de top 10 is de informatiebeveiliging/cybercrime. Een grote en bekende organisatie als gemeente Utrecht wordt meerdere malen per dag aangevallen met het oogmerk binnen te dringen in het digitale netwerk van de gemeente. Er is een voortdurende ‘wapenwedloop’ bezig tussen kwaadwillende hackers en de informatiebeveiligers van de gemeente. Omdat informatiesystemen steeds meer met elkaar communiceren (wat ervoor zorgt dat de dienstverlening steeds beter wordt) is het risico van de zwakste schakel ook steeds groter.